Chaniwa & Chawans

Deze tweede Japan Fans virtuele expositie heet “Chaniwa & Chawans”. Vandaag nemen we een kijkje in de “Chaniwa” oftewel Japanse tuin van theatermaker en vormgever Fokko Jelsma. Sinds 4,5 jaar maakt hij “chawans” – theeceremonie-kommen.

Chaniwa & Chawans - Fokko Jelsma, Japan Fans, Japanese Art & Culture Centre Utrecht, Japans Cultureel Centrum Utrecht
Chaniwa & Chawans – Fokko Jelsma

“Mijn  Japanse tuin is geïspireerd op een ’theetuin’, de Chaniwa” vertelt Fokko. “Deze stijl is ontwikkeld rond 1573-1600. De nadruk ligt op het (berg)pad en de gang naar, het in natuurlijke materialen gebouwde, theehuisje. Als je door de tuinpoort de omsloten tuin binnengaat kom je letterlijk een andere ‘verstilde’ wereld. Waardoor de aandacht word afgeleid en de dagelijkse beslommeringen vervagen. Het “miegakure”- effect – niet alles in een keer laten zien – helpt mee de geest af te leiden. En zo kom je in de juiste stemming, om met gasten in een harmonische sfeer,  thee te drinken.”

Ten tijde van de Samurai werden verstoorde relaties beslecht in deze theetuinen middels zo’n theeceremonie. De theehuisjes hadden een kleine deuropening zodat iedereen, ongeacht rang of stand, eerst moest buigen als symbool van gelijkwaardigheid.

Theetuin

​Japanse tuinen zijn er in verschillende stijlen en maten. Van streng gestileerde grindtuinen, via meer natuurlijk ogende theetuinen tot kleine mini binnentuintjes. Een Japanse tuin kan groot en landschappelijk zijn maar ook een kleine binnenplaats is heel geschikt voor een tuin in de Japanse stijl. Heldere belijning, sobere aanplant en een uitgekiende compositie geven een Japanse tuin de verstilde sfeer. Er wordt veel gewerkt met symboliek. Een grote steen op het pad kan staan voor een obstakel in het leven maar ook symbool staan voor een rustplek in het leven. 

De kunst is om de Japanse tuin er elk seizoen interessant  uit te laten zien. Meestal met weinig of subtiel bloeiende planten. Behalve de uitbundige bloei in het vooraar van o.a. de kersenbloesems en de azalea’s. De nadruk ligt op het blad en de subtiele variaties van groen grijs en aard- en grijstinten. waarbij mos en algengroei een belangrijke sfeerversterker zijn. Er wordt meestal gekozen voor bomen met een klein blad. Dit versterkt het perspectief waardoor je een soort verkleining van het landschap krijgt. Er is een balans tussen groenblijvende planten en bladverliezende planten, zodat de tuin het hele jaar groen is. Planten worden vaak bewust gekozen om de mooie herfstkleuren. Zoals de Japanse esdoorns, Ginko Biloba, Kornus Kousa.

Onmisbaar is een waterelement in de vorm van een vijver of een tsukubai, de Japanse waterschaal. Ook het ‘geluid’ van stromend water versterkt de sfeer in een Japanse tuin. Toepassing van 100% natuurlijke materialen als: bamboe, onbewerkt hout, stenen, riet, voor hekken, poorten, bruggen, paden. Evenwicht tussen beplanting, paden, steengroepen, paden, mos vlakken.

Chawans

Een theeceremonie kom of Chawan (cha = thee, wan = kom) speelt een belangrijke rol bij de theeceremonie. Er zijn veel soorten en modellen. Traditioneel wordt de Chawan met de hand vervaardigd en in model ‘gesneden’ met de Kirinuki-techniek. De onregelmatigheid die ontstaan door het hand-shapen wordt  juist gewaardeerd en geeft de kom karakter, het is een onderdeel van het concept “wabi-sabi” – vrij vertaald de schoonheid van imperfectie. Sinds 4,5 jaar maakt Fokko zelf zijn Chawans.

In de Japanse theeceremonie wordt altijd matcha (wat letterlijk ‘gemalen thee’ betekent) gebruikt. Het matcha poeder wordt met een speciaal bamboe theeschepje afgemeten, begoten met heet water en opgeklopt met een bamboe klopper (chasen), tot het schuimt. Daarom heeft de kom een royale maat. Je kunt natuurlijk ook andere warme dranken in je chawan serveren. Speciaal aanbevolen Japanse theesoorten zijn: Gyokuro, Sencha, Bancha, Houjicha en Genmaicha. 

Chaniwa & Chawans - Fokko Jelsma, Japan Fans, Japanese Art & Culture Centre Utrecht, Japans Cultureel Centrum Utrecht
Een chawan is een Japanse theeceremonie-kom, speciaal voor dit doel gemaakt.

Chawans zijn ambachtelijk handgemaakt en worden gesneden volgens de zogenaamde Kurinuki techniek, maar kunnen ook gedraaid of in combinatie met beide technieken vervaardigd worden. Het is een complex proces waarbij onregelmatigheden een bewust onderdeel van het concept vormen. Iedere chawan is dan ook uniek, en wordt niet als serie vervaardigd. De maten variëren en elke chawan heeft een eigen karakter en krijgt zelfs een eigen naam. Je kunt daarom een chawan uitzoeken die goed in je handen en bij je smaak past.

Wil je meer lezen en bekijken over Fokko en zijn Chaniwa & Chawans, neem dan een kijkje op zijn instagram-pagina en zijn homepage.

Zodra we een eigen Japans Cultureel Centrum hebben willen we daar natuurlijk ook een Japanse sfeer creeëren en Fokko is een grote inspiratiebron.