Ja, je leest het goed – achter de schermen is er al een tijdje hard aan gewerkt en binnenkort zullen de eerste Japan Fans Ikebana Workshops in Utrecht plaatsvinden. Houd onze socials in de gaten voor de exacte plaats & tijd. Voor de voorpret vertaalde Hans deze blogpost over Japans bloemschikken alvast naar het Nederlands.
Een van onze “Acht Japanse gewoonten om je welbevinden te versterken” is het maken van Ikebana. Wat?! Maak je geen zorgen, in deze korte blogpost legt Japan Fan Obanijesu Samuel uit Nigeria uit hoe Ikebana werkt in de praktijk.
Video ter voorbereiding op de Ikebana Workshops in Utrecht
WAT IS IKEBANA?
Ikebana (生け花, 活け花, “bloemen schikken” of “bloemen tot leven brengen”) is een traditionele Japanse bloemschiktechniek. Het doel is om de intrinsieke kenmerken van bloemen en andere elementen naar voren te brengen en zo emotie uit te drukken. Dat is dus even iets anders dan de westerse stijl waarbij bloemen als boeket in een vaas worden gezet. Om de stengels en bloemen precies te krijgen waar je ze wilt hebben, moet je weten hoe u ze op verschillende manieren kunt bevestigen en plaatsen. Dit zijn de vaardigheden die je leert bij Ikebana, en die we dus ook gaan oefenen tijdens de Ikebana workshops in Utrecht.
Het doel om harmonie te creëren tussen bloem en vaas, en om bloemen te kiezen die goed in de omgeving passen, vormt de leidraad bij de keuze van de te schikken bloemen.
Een korte geschiedenis van Ikebana
De naam is afgeleid van de Japanse termen ike en bana, die respectievelijk “leven of schikken”, en “bloem” betekenen. Dit oude Japanse ritueel gaat terug tot de Heian-periode toen de oude Japanners bloemen hulde brachten aan de tempels. Ikebana staat ook bekend als kadō (華道, “de weg van de bloem”).
Toen het boeddhisme in de zesde eeuw in Japan werd geïntroduceerd, brachten Chinese boeddhistische gelovigen die gestandaardiseerde bloemenoffers hadden gemaakt, de traditie van bloemenoffers met zich mee. Tijdens de Heian-periode stonden de priesters die belast waren met de altaararrangementen bekend als ikebana, en zij zijn de vroegst erkende meesters in het bloemschikken.
Japans Bloemschikken
Ikebana heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld tot veel verschillende soorten schikkingen. In ikebana zijn er meestal drie soorten hoofdbloemen: een hoofdbloem in het midden, een bijbloem ernaast, en een sierbloem eronder:
Bij het maken van arrangementen in hoge dunne vazen behoren de rikka (staande bloemen), shoke of seika (levende bloemen), en nageire (gespreide bloemen) stijlen tot de meest populaire. De moribana (opgestapelde bloemen) stijl is vooral geliefd bij het maken van arrangementen in brede en lage schotelvormige vazen.
Ikebana heeft zeven richtlijnen:
- Stilte.
- Minimalisme.
- Vorm en lijn.
- Vorm.
- Menselijkheid.
- Esthetiek.
- Structuur.
De elementen helderheid en minimalisme zijn geïnspireerd door het boeddhisme. Als traditionele kunst wordt Ikebana beschouwd als veel meer dan decoratief; het Japans bloemschikken is een spirituele praktijk die helpt bij de ontwikkeling van een diepe relatie met de natuur en de integratie van het binnen- en buitenleven.
De principes van Ikebana
De principes achter Ikebana zijn feitelijk de ontwerpelementen van dit Japans bloemschikken. Ikebana is een Japanse kunstvorm die een rustgevende uitstraling heeft. Het is gebruikelijk om op een rustige plaats arrangementen te maken, zodat de ontwerper kan mediteren en de schoonheid van de natuur kan waarderen, waardoor hij innerlijke sereniteit verkrijgt.
De regel van drie, vaak beschouwd als de basis moribana stijl, is het meest elementaire ikebana principe.
Om een eenvoudige Moribana schikking te maken, bijvoorbeeld, wordt de ondiepe vaas gevuld met water, en dan wordt een kenzan – een klein voorwerp gebruikt om de bloemen op hun plaats te houden in de vaas. Dan selecteert de beoefenaar de stengels en snijdt ze in precieze lengtes.
De langste stengel, ‘shin’, zit altijd in het midden. Deze stengel wordt gewoonlijk geassocieerd met de hemel. Alle andere bloemen of takken worden door de stengel in de schaduw gesteld. De stengel staat onder een hoek van 10 graden links van de basis.
Aan de linkerkant van de langste stengel, de scheen, bevindt zich een soe, die de aarde voorstelt. Deze stengel staat 40 graden links van de basis en heeft ongeveer driekwart van de lengte van de langste stengel. De kortste stengel, bekend als tai, bevindt zich aan de rechterkant. Deze steel staat 70 graden naar rechts van de langste steel en is driekwart van de lengte van de soe, de op een na langste steel.
Ontwerpelementen
Ikebana verschilt aanzienlijk van andere bloemstukken die in de westerse cultuur worden gebruikt. In het Westen bestaat bloemschikken uit het symmetrisch rangschikken van bloemen en andere plantendelen in een vaas. Ikebana is wezenlijk anders omdat het ernaar streeft een nauwere band met de natuur op te bouwen tijdens het creëren. Ikebana houdt rekening met de volgende ontwerpelementen:
⦁ Kleur – In Ikebana, worden kleuren zorgvuldig gekozen om een harmonieus arrangement te produceren. In elke visuele kunstvorm beïnvloedt kleur de waarneming, zo ook in Ikebana. Bloemstukken kunnen zich concentreren op een enkele kleur of gebruik maken van contrasterende kleuren om opwinding teweeg te brengen.
⦁ Minimalisme: Minder is meer is een populair thema in Ikebana. Het is gebaseerd op boeddhistische concepten van minimalisme. Het idee is om sterke emoties op te wekken met een klein aantal elementen. De natuurlijke componenten die in de arrangementen worden gebruikt, moeten worden gezien als sculpturen, waarbij elk een specifieke rol vervult. Bladeren, bijvoorbeeld, moeten worden gekozen op basis van hoe goed ze elkaar aanvullen en het algemene ontwerp van het arrangement. Meer toevoegen aan een arrangement maakt het niet altijd beter.
⦁ Asymmetrie – In Ikebana is asymmetrie zeer essentieel. De natuur volgt zelden een precies symmetrisch patroon. Met een intelligent gebruik van negatieve ruimte, kunnen schikkingen die asymmetrie vakkundig gebruiken, fascinatie opwekken.
⦁ Harmonie – In design verwijzen yin-yang principes eerder naar het evenwicht tussen de verschillende bloemen en elementen in een ontwerp dan naar symmetrie.
⦁ Esthetiek: Het algemene gevoel van het ikebana arrangement moet de Japanse culturele waarden weerspiegelen. Dit wordt iki genoemd, of onderscheidend vermogen. De rikka, of staande bloemen’ stijl, verklaart dit. In hun schikkingen gebruikt deze stijl zeven stengels om de schoonheid van natuurlijke landschappen zoals bergen, meren en valleien te creëren of te symboliseren.
Levenslessen van Ikebana
⦁ De dood zal optreden wanneer het leven wordt geschapen.
De boeddhistische filosofie mujo is een van de belangrijkste principes van ikebana. Het houdt in dat niets blijft zoals je verwacht dat het zal zijn en dat alles vergankelijk is. Ikebana dient als een herinnering om dankbaar te zijn voor de mensen en dingen in ons leven omdat ze niet eeuwig zullen duren.
⦁ Bekijk de dingen vanuit verschillende perspectieven.
Ikebana is interessant omdat het gaat om het maken van schikkingen vanuit verschillende hoeken in plaats van alles vanuit dezelfde hoek te schikken. We moeten leren om hetzelfde vanuit verschillende perspectieven te bekijken, wat van toepassing is op de uitdagingen van het leven. Dit zal ons helpen bij het bedenken van een verscheidenheid aan oplossingen, antwoorden en inspiraties voor uitdagingen als mens.
⦁ Houd altijd het concept van ruimte in gedachten.
Evenzeer als de verse materialen die in Ikebana worden gebruikt, wordt ruimte beschouwd als een cruciale factor. Bij het ontwerpen van schikkingen, kan het moeilijk zijn de impuls te weerstaan om veel bloemen te gebruiken. Ikebana daarentegen leert dat elk element op zijn eigen manier mooi is. Op dezelfde manier hebben we de neiging om onze agenda’s dagelijks vol te proppen met allerlei activiteiten, zodanig dat we ons altijd haasten en gestrest zijn. We moeten leren ruimte te maken voor de schoonheid van het leven en tegelijkertijd elk moment en element van het bestaan te waarderen.
Conclusie
De Japanse bloemschikkunst Ikebana gaat over het uitdrukken van de harmonieuze relatie tussen tegengestelde componenten, zoals leven en dood (daarom zie je bijvoorbeeld vaak een verdorde bloem naast een verse bloem in dezelfde schikking), of luxe en minimalisme. Bloemen, takken, stengels en bladeren worden geplaatst om de schoonheid van de natuur weer te geven en emotionele reacties op te wekken bij de toeschouwer.
Ikebana Workshops in Utrecht
Wat vind je van ikebana? Wil je het eens proberen, bijvoorbeeld op onze Ikebana workshops in Utrecht? Het zou je kunnen helpen om na te denken over je ikigai! Als je wilt, kun je dit en meer bespreken in onze Japan Fans groep.
OVER DE AUTEUR
Japan Fan Obanijesu Samuel uit Nigeria is een freelance schrijver, die gedreven is om een positief verschil te maken in het leven van andere mensen, zowel dichtbij als ver weg. Door te schrijven voor Japan Fans kan hij zijn interesse in de Japanse kunst en cultuur delen met mensen van over de hele wereld. Binnenkort kun je hem ontmoeten tijdens de Ikebana Workshops in Utrecht!
Meer lezen over de Japanse bloemschikkunst Ikebana kan via de volgende (Engelstalige) websites:
https://bouqs.com/blog/ikebana-japanese-flower-arrangement/
https://mai-ko.com/travel/culture-in-japan/floral-art/japanese-ikebana-or-flower-arranging/
https://www.ftd.com/blog/design/ikebana
https://wandersandflowers.de/life-lessons-ikebana/