Voor zijn studie Journalistiek hield Job Wierikx een interview met Ivo Smits & Martine Mussies, dat werd gepubliceerd op SVJMedia. De aanleiding was het overlijden van Leiji Matsumoto.
Hoe Leiji Matsumoto een hele Japanse generatie inspireerde
Afgelopen weekend overleed Leiji Matsumoto, een invloedrijke anime- en mangatekenaar. Deze Japanse animatieseries en stripboeken zijn ongekend populair over de hele wereld. In Japan zelfs zo populair dat mensen zich compleet opgaan in de fantasiewereld die de boeken en series creëren. Dat fenomeen heet otaku.
Matsumoto stond in de jaren 70 en 80 aan de wieg van populaire animeseries en mangaboeken. Hij creëerde onder meer de mangaboekenreeks Galaxy Express 999, dat later werd verwerkt tot een animeserie. In deze reeks liet hij een jongetje door het heelal reizen op zoek naar onsterfelijkheid. Dat klinkt wellicht enorm fantasierijk, maar dat is ook juist feit waarom het genre zoveel fans heeft.
Een van die fans is Martine Mussies. Tijdens de coronaperiode richtte ze de Facebookgroep Japan Fans op. De groep telt inmiddels 3700 fans van over de hele wereld. Daarnaast is ze bezig met het opzetten van een Japans cultureel centrum in Utrecht. Zij is groot fan van manga en anime.
‘’Vroeger toen ik jong was keek ik al veel naar de animeseries die hier in Nederland te zien waren, zoals Pokémon. Die series trokken mij heel erg aan. Animeseries en mangaboeken spelen zich vaak af in een fantasierijke wereld waar alles mogelijk is. Daarnaast wordt er ook veel aandacht besteed aan de relatie met de natuur. De verhaallijnen zijn vaak ook niet lineair en de karakters en hun eigenschappen staan centraal. Mijn favoriete verhalen op dit moment zijn Doraemon, alles van Ghibli en Chobits. Ik ben zo’n groot fan dat ik mezelf ook wel otaku zou noemen.”
Otaku betekent buitenstaander in het Japans. In Japan wonen veel mensen die zich volledig onderdompelen in de wereld van de manga en anime. Zij gebruiken otaku als een soort geuzennaam. Ivo Smits is hoogleraar aan de universiteit Leiden Japan Studies en vertelt meer over dit fenomeen en hoe Leiji Matsumoto hier invloed op had.
Afgelopen weekend overleed een toonaangevende en invloedrijke manga en anime artiest – Leiji Matsumoto. Wordt er om hem gerouwd, denkt u?
Jazeker, maar niet alleen in Japan, maar wereldwijd. Hij hoort bij die generatie die in de jaren ’70 de Japanse manga en anime wereld heel erg heeft vormgegeven. Met name natuurlijk op het gebied van wat de Amerikanen “space opera” zijn gaan noemen, die sagas in een science fiction setting.
Hoe verklaart u dat hij daarin zo invloedrijk is geweest?
Ik denk dat, als je denkt aan een anime, aan een Japanse tekenfilm, dan is een mooi voorbeeld het project over Space Battleship Yamato (宇宙戦艦ヤマト). Het verwijst terug naar de Tweede Wereldoorlog – de Yamato was een enorm slagschip van de Japanse marine dat aan het eind van de oorlog gebouwd is en al vroeg gezonken, maar nu dus als ruimtecruiser opnieuw tot leven gewerkt. En Matsumoto vermengde dat met diepe psychologie, een geweldige combinatie van muziek en tekenfilm in lang uitgesponnen verhalen. Dat is iets wat hij in de mangawereld al eerder deed, die ruimte was er in de Japanse strips altijd al, maar zijn generatie heeft dat vertaalt naar anime. Daarmee heeft deze generatie een enorm stempel gedrukt op het genre, door de fantasie die je in anime kwijt kunt. Dat is een enorm eikpunt.
Kunt u iets vertellen over de levenswijze otaku?
Otaku is een term die gebruikt wordt om mensen mee aan te duiden die helemaal opgaan in een vorm van fandom. Er zijn verschillende theorieën over. Eén benadering is dat ook dit op een indirecte manier te maken heeft met de Tweede Wereldoorlog, de gedachte dat door het eind van de oorlog – met name door de twee atoombommen op respectievelijk Hiroshima en Nagasaki – de teller van de Japanse geschiedenis als het ware terug op nul gezet is, waardoor Japan zichzelf opnieuw moest uitvinden. Daardoor kon Japan ook opnieuw kind zijn. De generatie die dit meemaakte als kind – zoals Matsumoto, die van 1938 is – creërde zo een nieuw traject voor mensen, om werelden te scheppen en daarin te opereren. Vaak gebeurt dit in een science fiction setting. Maar ook wordt er vaak verwezen naar de oorlog, met bijvoorbeeld post-apocalyptische elementen.
Dat gaat breder dan Matsumoto alleen, denk bijvoorbeeld aan Akira (アキラ) van Katsuhiro Otomo. Daarin zit het thema van techniek die grote vernietiging teweeg kan brengen, maar ook een oplossing kan bieden. Het is dan aan de jeugd om deze techniek in bedwang te kunnen houden.
Interview met Ivo Smits & Martine Mussies
Dit interview met Ivo Smits en Martine Mussies is geschreven door Job Wierikx voor SVJMedia. Job is geboren in Brabant in 1996 en journalist. Zijn interesses liggen in de richting van muziek, film, sport, de culinaire wereld en politiek. Naast SVJMedia schrijft hij ook voor festivalwebsite Festileaks en werkt hij achter de schermen bij NPO Radio 1. Bedankt, Job, voor dit mooie interview!
Vorig jaar publiceerde SVJMedia ook al een leuk stuk over de Japan Fans: Utrecht gek op Japan: Manga & Japanese Culture Week een succes.
